Zeezicht 3

Herakles

introductie

Logo Heracles, ontwerp Aus Greidanus

Nieuwe theatermarathon over deze Griekse held

'Elke scène is een juweel'

Winnaar Toneelpublieksprijs 2012!

Na de succesvolle theatermarathons Tantalus , Odysseus en Tuin van Holland bracht De Appel in februari 2012 de theatermarathon Herakles uit.

De theatermarathon Herakles was afgelopen seizoen een groot succes: overweldigende pers- en publieksreacties en een stormloop op de kaartverkoop. Daarom spelen we Herakles na de zomer nog twee maanden in het Appeltheater én in november drie dagen in Carré.
In de sporen van de Griekse mythologie nemen we het publiek mee om deze prachtige verhalen te beleven. Het publiek dompelt zich een dag en avond onder in een andere wereld, inclusief lunch en diner. Negen delen, geen deel is langer dan een uur en alles bij elkaar is het elf uur genieten!

Herakles
Herakles is een zoon van de god Zeus. Hij werd verwekt bij een sterfelijke vrouw om Zeus te helpen het kwaad op aarde te verdelgen en om hem te helpen de Giganten (reuzen uit de Griekse mythologie) te verslaan. Herakles wordt een koninklijke troon beloofd, een plaats op de berg de Olympos ('Huis van de goden') en onsterfelijkheid. Zeus' vrouw, de godin Hera, ontbrandt in jaloezie en steekt daar een stokje voor. Door ingrijpen van Hera wordt Herakles getroffen door waanzin en doodt zijn vrouw en kinderen. Als straf moet hij twaalf onmenselijk zware werken verrichten.

Theseus 
Theseus is een zoon van de god Poseidon. Hij werd verwekt bij een sterfelijke vrouw als zoon van de koning van Athene. Hij bevrijdt Athene van het juk van Kreta door de Minotaurus (mythologisch figuur dat half man en half stier is) te doden. Daarbij krijgt hij hulp van een vrouw, Ariadne, die hij weerloos op een eiland achterlaat. Hij wordt koning van Athene en sticht de eerste democratie. Hoogmoed wordt zijn ondergang.

Jason
Jason is een koningszoon die als baby het land wordt uitgesmokkeld. Zijn oom Pelias, een zoon van de god Poseidon, heeft de macht overgenomen. Met hulp van de godin Hera keert Jason terug naar het paleis van zijn vader. Jason krijgt de troon op voorwaarde dat hij het Gulden Vlies (de gouden vacht van een goddelijke ram) terug naar Griekenland brengt; de tocht van de Argonauten. Medea helpt Jason, maar blijft Jason Medea trouw...

De drie helden: Herakles, Jason en Theseus
Herakles deed meer... Hij nam deel aan de tocht van Jason en de Argonauten (de bemanning van het mythologische schip Argos) om het Gulden Vlies (gouden schapenvacht) te roven en hij bevrijdde Theseus uit de onderwereld. De grote helden Jason en Theseus moeten op hun jacht naar eeuwige roem in Herakles hun meerdere erkennen. Zijn legendarische kracht, moed en fabelachtige daden maken hem tot de beroemdste held uit de Griekse mythologie.

Verbannen koningszonen
De drie helden hebben een aantal kenmerken gemeen. Het waren alle drie koningszonen die op jonge leeftijd verbannen werden.
Herakles werd verbannen uit Thebe nadat hij in een vlaag van waanzin (veroorzaakt door de godin Hera) zijn kinderen had vermoord. Jason werd als pasgeborene uit Iolkos weggehaald omdat zijn vader vreeste dat zijn halfbroer Pelias hem zou doden. Theseus is de bastaardzoon van Aegeus (koning van Athene) die ver weg van Athene wordt opgevoed.

Een onmenselijke taak
Alle drie nemen ze een onmenselijke taak op zich om het koningschap, dat hen rechtmatig toekomt, te bemachtigen. Herakles voert in dienst van koning Eurystheus (die door ingrijpen van de godin Hera op de troon zit die voor Herakles bestemd was) twaalf onmenselijk zware werken uit om zijn bloedschuld (het doden van zijn eigen kinderen) af te lossen. Jason gaat het Gulden Vlies halen in Kolchis, waarna Pelias het koningschap aan hem overdraagt. En Theseus doodt de Minotaurus waarmee hij Athene bevrijdt van een schuldoffer aan de koning van Kreta.

Goddelijke beschermengel
Alle drie hebben ze een goddelijke beschermengel. Voor Herakles is dat de god Zeus. Herakles is zijn zoon en hij wil zijn sterfelijke zoon onsterfelijkheid geven en een plaats op de berg Olympos (‘huis van de goden'). Maar de godin Hera is daar tegen en werkt Herakles bij alles wat hij op aarde onderneemt tegen.
Wie zij wel steunt is Jason. De godin Hera gebruikt Jason om Pelias te treffen, want die vertikt het om haar offers te brengen. En Pelias is een zoon van de god Poseidon net als Theseus.
De god Poseidon helpt daarom in de eerste plaats Theseus. Zo krijgen we niet alleen drie Griekse helden, maar ook drie Griekse goden, die elk uit eigen belang een held op aarde helpen en beschermen. Zeus heeft Herakles nodig voor de oorlog tegen de Giganten, maar Hera wil de bastaard Herakles niet op de Olympos en bestrijdt hem met al haar macht. Poseidon wil dat Theseus de grootste koning van Athene wordt, maar Zeus wil zijn invloed in Athene niet verliezen. Poseidon wil dat zijn zoon Pelias op de troon blijft. Hera gebruikt Jason en Medea om Pelias uit de weg te ruimen.

Een goddelijk schaakspel
Aus Greidanus sr. en Jules Terlingen schreven een tekst op basis van vele mythologische verhalen en commentaren op die verhalen. Daarin staat het schaakspel van de goden met de mensen centraal. Decorontwerper Guus van Geffen ontwierp een speelruimte die dit schaakspel ondersteunt.

De ontwerpers
In de Griekse tragedie werden goden op drie manieren uitgebeeld. Aan de hijskraan als deus ex machina (Van Dale: ‘iemand die, of iets dat, op een beslissend ogenblik als ‘t ware uit het niets tevoorschijn komt en de oplossing brengt'), of op het theologeion (een soort goddelijke catwalk boven het toneel), of het onderscheid tussen sterveling en god werd gemaakt door kostuum en/of spreekstijl. Guus van Geffen heeft zich laten inspireren door het theologeion en ontwerpt een ingenieuze wand met uitschuifbare en inklapbare wanden waardoor de goden steeds boven de hoofden van de menselijke personages uitsteken. Het onderscheid tussen goden en mensen qua kostuum wordt gerealiseerd door kostuumontwerpster Annelies de Ridder. Het geheel wordt muzikaal ondersteund door nieuw gecomponeerde muziek van Carl Beukman. De stap in de richting van het muziektheater wordt in een aantal delen van de theatermarathon nog verder door getrokken. Zo bestaat één deel van de marathon voor een deel uit een opera, die mede geregisseerd wordt door Saskia Mees.

Waar komt die belangenstrijd tussen de goden vandaan?
Na de overwinning van de Olympische goden op de Titanen, werden drie mythische gebieden verdeeld: de hemel was voor Zeus, de zee voor Poseidon en de onderwereld voor Hades. Het land werd niet verdeeld. Daar bleef de strijd om de beste offers hevig woeden. Zo werd op Argos vooral Hera vereerd en is het Herakles die, meestal na het succesvol uitvoeren van zijn werken, het offeren aan Hera vervangt door het offeren aan Zeus. Zo ontstaat er een mozaïek aan belangenconflicten.

Waarin verschillen de drie Griekse helden?
Van de drie helden sluit alleen Herakles zijn leven succesvol af: hij wordt onsterfelijk en door Zeus opgenomen bij de Olympische goden. Voor Jason en Theseus loop het minder goed af. Zij eindigen eenzaam en met lege handen. Waarom? Herakles is de enige van de drie helden die eigenhandig en trouw zijn werken opknapt. Jason en Theseus maken beide gebruik van de liefde van een vrouw om hun doelen te bereiken. Jason misbruikt de duistere krachten en het vertrouwen van Medea, Theseus doet hetzelfde met Ariadne.

Waar zijn de Heraklessen van deze tijd?
Herakles, Jason en Theseus zijn alle drie druk bezig met het verslaan van mythologische monsters, tirannen en bandieten die het volk onderdrukken. In die zin zijn het bevrijders. Alle drie doen ze dit in opdracht van koningen. Vanuit dit oogpunt doen ze denken aan de geallieerden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Maar ook aan de moedige Egyptenaren, Syriërs en Libiërs die hun nek uitsteken om hun land te bevrijden. Toch heeft dit heldendom ook minder positieve kanten. Zo is de ‘bevrijding' van Irak door de Verenigde Staten uitgemond in een privatisering van oorlog en bezetting. Grote privébedrijven huren soldaten in om hun belangen te beschermen in Irak: men noemt hen ‘contractors'. Contractors die gruwen van wat ze gedaan hebben of zwaar gewond werden en contractors die staan te springen om terug te keren. Hoe hebben ze zo kunnen worden? Wat heeft de wereld hen aangedaan? Vragen die doorklinken bij het lezen van de mythische verhalen en legendes van Herakles, Jason en Theseus. Vragen over de zin van geweld en rechtvaardige oorlogen... Rechtvaardige oorlogen? Rechtvaardig voor wie?

Jules Terlingen:We hebben de verhalen van Herakles, Theseus en Jason over negen stukken verdeeld. We volgen daarbij vooral het getouwtrek van de goden ten aanzien van de helden. Het was een hele klus heldere verhaallijnen uit te denken. Mythologie bestaat uit zo'n grote hoeveelheid verhalen, waarbij elk verhaal wel weer verwijst naar nog een ander verhaal. Voor je het weet verdrink je in een massa verhalen. Als lezer kun je dat nog wel aan, maar als toeschouwer bij een voorstelling heb je behoefte aan heldere verhaallijnen met duidelijke motieven voor de personages.'

Aus Greidnaus sr.:Het is nu al de derde marathon waarbij we in de Griekse klassieke wereld duiken. Telkens is het anders. Bij Tantalus hadden we de bestaande tekst van John Barton, bij Odysseus had Homerus al heel wat dramaturgisch werk verricht, nu moesten we het zelf uitzoeken. Samen met Jules Terlingen en Alain Pringels hebben we ons een weg gebaand door een enorme hoeveelheid literatuur. Er zijn niet alleen een massa verhalen over die helden, er bestaan ook nog eens elkaar tegensprekende versies van bepaalde verhalen. Door te kiezen voor drie Griekse helden kunnen we het schaakspel dat de goden met de mensen spelen, en hun onderlinge strijd op de Olympos, gebruiken als kader waarin we de Griekse mythen kunnen vertellen.'

tekst Aus Greidanus sr. en Jules Terlingen
regie David Geysen, Aus Greidanus sr., Aus Greidanus jr. en Geert de Jong
eindregie Aus Greidanus sr.
spel Nadia Amin, Joost Bolt, Isabella Chapel,David Geysen, Aus Greidanus jr., Aus Greidanus sr., Geert de Jong, Judith Linssen, Hugo Maerten, Saskia Mees, Bob Schwarze, Iwan Walhain en René van Zinnicq BergmannBob Schwarze
decor Guus van Geffen
kostuums Annelies de Ridder
muziek Carl Beukman
licht Guus van Geffen en Henry van Niel
dramaturgie Alain Pringels

Appeltheater, grote zaal woensdag 22 februari t/m zondag 28 oktober 2012
Carré Amsterdam vrijdag 16, zaterdag 17 en zondag 18 november 2012
aanvang 11.00 uur (eindtijd 22.00 uur)
première zondag 26 februari 2012
toegangsprijzen
kijk hier

Op weg naar Herakles

datum vrijdag 18 november en vrijdag 16 december
aanvang 20.15 uur
kaarten € 12,-/CJP, studenten- en cultuurkaart € 6,-/Appelvrienden € 6,-

Openbare repetitie
datum vrijdag 27 januari 2012
aanvang 20.15 uur
kaarten  € 12,-/CJP, studenten- en cultuurkaart € 6,-/Appelvrienden gratis (gratis kaarten kunt u alleen telefonisch reserveren tel. 070 3502200)

| Meer