|
|
|
 |
|
De Argonauten zetten nu koers naar huis. Bij Kreta werden ze bestookt door Talos, een reus die over het eiland waakte. Talos liep per dag driemaal om het eiland. Koning Minos had deze bronzen reus, een schepping van Hephaistos, gekregen van Zeus. Talos gooide rotsblokken naar de Argo. ‘Als er een schip naar de kust kwam maakte de koperen Talos vuur en sprong in de vlammen rond tot zijn hele lijf licht gaf. Roodgloeiend naderde hij de vreemde gasten en vroeg hen een voor een ten dans, een dans die de dood tot gevolg had.' Jason gaf bevel rechtsomkeert te maken, maar dat was te laat; Talos was hen te dicht genaderd. Toen kwam Medea in actie. ‘Jason probeerde haar nog tegen te houden, hij schaamde zich voor zijn vrienden, maar Medea liet zich niet remmen en duwde zijn hand weg.' Medea benaderde de reus met lieve woordjes. Ze zong voor hem waardoor hij rustig werd en ze beloofde hem onsterfelijkheid als hij een toverdrankje van haar dronk. ‘Het was echter een slaapdrank, en terwijl hij sliep, haalde ze de bronzen nagel weg die de ene ader afsloot die van zijn nek naar zijn enkels liep. Het godenvocht, een kleurloze vloeistof die hem tot bloed diende, stroomde naar buiten en hij stierf.' Sommige mythografen vertellen dat Medea Talos hypnotiseerde met haar ogen. ‘Anderen zeggen dat Poias hem met een pijl in de hiel schoot.' Het feit is dat het ook nu niet Jason is, die zijn manschappen redt.
‘De volgende nacht werd de Argo overvallen door een storm uit het zuiden.' Het leek erop dat Poseidon opnieuw de thuiskomst van Jason en zijn Medea probeerde te verhinderen. Jason bad tot Apollo, die hem met een lichtflits de weg naar een veilige baai op het eiland Anaphe (een eiland boven Kreta) wees. Uit dankbaarheid ‘richtte Jason een altaar voor Apollo op' met daarop aansluitend een groot feest. Medea stelde haar twaalf Phaiaakse slavinnen, die ze van koningin Arete ter gelegenheid van haar huwelijk met Jason had gekregen, ter beschikking van de Argonauten. De Argonauten feestten en vrijden met de slavinnen. ‘Na een korte rustperiode zeilde de Argo weg op een aldoor gunstige wind via Aigina en ze kwamen aan bij Iolkos, begin en eind van hun zwerftocht.'
In Iolkos was men overtuigd van de waarheid van geruchten die beweerden dat de Argonauten allemaal dood waren. Dit gaf Pelias de moed om te doden. Aison, de vader van Jason, vroeg toestemming zelf een einde aan zijn leven te maken. Pelias gaf hem die. Aison ‘nam op kalme waardige wijze afscheid van zijn familie en vrienden, ging naar het huisaltaar, bad tot de eeuwig levende goden, offerde zwarte stieren en dronk hun bloed tot hij stikte.' Polymele, moeder van Jason, doodde zichzelf met een dolk (volgens andere mythografen hing ze zich op). Met haar laatste woorden vervloekte ze Pelias. En Promachos, het zoontje dat ze na het vertrek van Jason hadden gekregen en dus de broer van Jason was, werd door Pelias op de paleisvloer de hersens ingeslagen. Pelias, de zoon van Poseidon, had het rijk voor zich alleen.
Toen Jason bij zijn thuiskomst dit trieste verhaal hoorde van een schipper, vroeg hij om de thuiskomst van de Argonauten stil te houden. Hij vroeg aan de Argonauten om onder zijn leiding het paleis van Pelias te bestormen. Akastos, de zoon van Pelias, weigerde de wapens op te nemen tegen zijn vader. En de andere Argonauten ‘vonden het verstandiger uiteen te gaan, ieder naar zijn eigen huis, en daar, zo nodig troepen op de been te brengen om voor Jason een oorlog te voeren.' Terugkijkend op de Argonautentocht is het geen verrassing dat geen van de Argonauten bereid was het leiderschap van Jason in een oorlog tegen Iolkos te aanvaarden en zich in een gewapende strijd te storten. En weer nam Medea de leiding in handen. Ze sprak de Argonauten toe, vroeg het schip te verbergen en zich schuil te houden op een plek waar ze het paleis konden zien. ‘Als ze een fakkel van het dak van het paleis zagen zwaaien, dan zou dat betekenen dat Pelias dood was, dat de poorten open stonden en dat ze de stad zonder slag of stoot konden innemen.' Medea had uit Anaphe een hol beeld van Artemis meegenomen op de Argo. Daarmee trok ze, vermomd als oude vrouw en vergezelt van haar vreemd uitgedoste Phaiaakse slavinnen, naar de stadspoorten. ‘Ze schreeuwde met schrille stem dat de godin Artemis in een door vliegende slangen getrokken strijdwagen uit het mistige land der Hyperboreeërs was gekomen om Iolkos geluk te brengen.' De wachtposten openden de stadspoorten en Medea trok met haar slavinnen als uitzinnige Bacchanten door Iolkos. Ze zweepten de inwoners op tot religieuze extase. Pelias vroeg angstig wat Artemis van hem wilde. Medea zei dat Artemis Pelias wilde belonen voor zijn vroomheid door hem te verjongen, waardoor hij opnieuw zonen kon verwekken, nu zijn zoon Akastos was omgekomen tijdens de Argonautentocht. Pelias geloofde Medea niet totdat Medea haar vermomming aflegde en voor zijn ogen in een oogverblindend mooie jonge vrouw veranderde. Daarna sneed ze voor hem een ram in stukken en kookte die in een pot. Onder het spreken van allerlei spreuken en het aanroepen van Artemis haalde ze toen uit de pot een jong lam. Pelias kon niet zien hoe Medea het lammetje uit het holle beeld van Artemis haalde. Pelias was overtuigd. Hij ging vrijwillig op een bank liggen waar Medea hem in slaap toverde. Nu beval ze zijn dochters om hun vader in stukken te snijden ‘en de stukken in dezelfde pot te koken.' Eén dochter weigerde; Alkestis, die zou trouwen met Admetos en door Herakles uit de onderwereld werd teruggehaald. Toen Pelias aan het koken was, stuurde ze de dochters met fakkels naar het dak van het paleis. Ze zei dat ze Artemis en de maan moesten aanroepen. Op dat signaal bestormden de Argonauten het paleis en namen het zonder tegenstand in. Jason kon nu de troon innemen met Medea als koningin aan zijn zijde. Maar Jason was bang voor de wraak van Pelias' zoon, de Argonaut Akastos. ‘De zoon van Zwartvlek, Akastos, greep de macht en ondanks zijn vriendschapsbanden met Jason - hij was een van de Argonauten - liet hij hem met zijn zwangere vrouw verbannen uit Iolkos uit angst voor een opstand.' Hij stemde in met zijn verbanning uit Iolkos en hoopte elders een rijkere troon te kunnen nemen. Jason gaf het koningschap over Iolkos, waarvoor hij het Gulden Vlies in Kolchis was gaan halen, aan Akastos. Herakles was aanwezig op de begrafenisspelen ter ere van Pelias. ‘De hele reis van de Argo was er enkel en alleen om begonnen dat Hera zich op die arrogante Pelias Zwartvlek kan wreken.'
Jason en Medea trokken weg uit Iolkos. In Orchemonos hing hij het Gulden Vlies in een tempel die aan Zeus gewijd was. Vervolgens bracht hij de Argo aan land in Korinthe. Hij wijdde het schip aan Poseidon, en verzoende zich met de zeegod omwille van zijn deel in de moord op de godenzoon Pelias. Jason en Medea kregen asiel in Korinthe. Medea's vader, Aietes was koning van Korinthe geweest, voordat hij naar Kolchis was uitgeweken. Medea had dus rechten op de troon. Toen, toevallig, de kinderloze usurpator van Korinthe stierf, ‘eiste Medea de troon op, en de Korinthiërs accepteerden Jason als hun koning.' Jason werd koning van het welvarende Korinthe, maar had daar zelf niets voor moeten doen. Medea gaf de troon waar ooit haar eigen vader had gezeten aan haar man. Tien jaar regeerden ze over Korinthe, maar ‘Medea bleef altijd een vreemdeling voor het volk van Korinthe, iemand uit een barbaarse stad met andere zeden.' Jason werd haar beu. Hij ‘voelde een groeiende weerzin tegen dat wezen dat als een ankersteen om zijn nek hing met haar al te vurige, al te verzengende liefde.' Bovendien wist Jason nu met zekerheid dat Medea tien jaar eerder de usurpator van Korinthe had vergiftigd. Jason vroeg de hand van Glauke, de prinses van Thebe, dochter van Kreon. Medea, jaloers, stuurde Glauke een huwelijksgeschenk: ‘Nauwelijks had Glauke de kroon en de mantel aangedaan, of onblusbare vlammen schoten omhoog.' Glauke werd samen met haar vader door de vlammen verteerd. Het paleis ging in vlammen op. Jason kon echter ontsnappen.
Zeus was ondertussen smoorverliefd geworden op Medea, maar zij wees de Olympische oppergod af. Hera was Medea daarvoor heel dankbaar en beloofde haar kinderen onsterfelijk te maken. Medea bracht haar kinderen naar de offertafel in de tempel van Hera en vluchtte toen de stad uit. De kinderen van Jason en Medea werden door woedende Korinthiërs gestenigd. ‘Op bevel van het Orakel van Delphi werden de lijken van de dode kinderen begraven in de tempel, maar hun zielen werden onsterfelijk, zoals Hera beloofd had.' In de versie van Euripides doodt Medea haar eigen kinderen; de twee koningszonen van Jason. Maar Euripides werd door de Korinthiërs betaald om hen van de schuld van de moord op de kinderen vrij te pleiten. ‘Aangezien ieder toneelstuk dat een prijs won op het Atheense festival ter ere van Dionysos, onmiddellijk als gezaghebbend in godsdienstzaken gold, is het zeer waarschijnlijk dat de Korinthiërs Euripides ruim beloonden voor zijn gunstige, maar in het algemeen verworpen, versie van de mythe.'
Eugène Delacroix, Medea (1838)
Medea vluchtte eerst naar Thebe bij Herakles. Hij had haar bescherming beloofd, mocht Jason haar ooit ontrouw zijn. Herakles hield woord ‘en zij genas hem van de waanzin als gevolg waarvan hij zijn kinderen had vermoord.' De Thebanen wilden de moordenares van hun koning Kreon en hun prinses Glauke geen asiel geven. Dat kreeg ze van de koning van Athene, Aegeus. Hij trad met haar in het huwelijk en ze kregen een zoon, Medos. Toen Aegues' verloren zoon, eigenlijk een zoon van Poseidon, terug kwam bij zijn vader, besefte Medea dat haar zoon Medon geen kans meer maakte op de troon van Athena. Medea probeerde Theseus te vergiftigen, maar dat mislukte. Ze vluchtte en keerde terug naar Azië. Perses, haar oom had haar vader in Kolchis van de troon gestoten. Ze ging terug naar Kolchis, doodde Perses en zette Aietes terug op de troon.
En Jason? ‘De waarheid is dat Jason zonder een dak boven zijn hoofd, gehaat door de mensen, van stad tot stad rondzwierf, omdat hij de gunst der goden verspeeld had, wiens namen hij ijdel gebruikt had toen hij Medea ontrouw werd.' Oud trok Jason naar Korinthe, daar had hij zijn mooiste tijd beleefd; tien jaar lang koning van Korinthe, met Medeia aan zijn zijde. ‘Hij stond op het punt zich aan de voorsteven te verhangen, toen die opeens naar voren viel en hem doodde.'
Jason komt op een heel banale manier om het leven. Zonder roem, zonder eer, niet echt wat je van een Griekse held zou verwachten. We wezen er al op dat Jason weinig of geen grote heldendaden heeft verricht. En als hij die verrichtte dan gebeurde dat met de hulp van Medea (het Gulden Vlies bemachtigen bijvoorbeeld). De mythe van de Argonauten is wat men een kolonisatiemythe noemt. Het gaat daarbij om de verovering van andere gebieden en de onderwerping van andere volkeren. Het terugbrengen van het Gulden Vlies kan vanuit dit perspectief gelezen worden als een zoektocht naar eerder geëmigreerde landgenoten en het terugbrengen van hen of van hun nakomelingen. Migratie is het centrale thema van de Argonauten mythe; Medea eist uiteindelijk de hoofdrol in dit verhaal op. Een vrouw die haar vader en haar land verraadt en haar fortuin elders zoekt, door de liefde te volgen. Liefde als opportuniteit lijkt wel de premisse van deze mythe. Medea inspireert al eeuwenlang kunstenaars; een vrouw, op zoek naar een beter leven en daarvoor bedrog, listen en of toverkunsten gebruikt.