|
|
|
 |
|
Herakles is, na zijn inwijding tot de Eleusisiche mysteriën, burger van Athene geworden. Zijn slavernij in dienst van Eurystheus zit erop. ‘Wat doet een man met absolute vrijheid? Hij bindt zich. Herakles wilde een nieuw gezin.' Hij schonk zijn vrouw Megara aan zijn wagenmenner Iolaos omdat op zijn huwelijk met haar geen zegen rustte. Hij had aan Meleager in de onderwereld beloofd dat hij met haar zuster Deianeira zou trouwen. Volgens Imme Dros was het op weg naar haar toe dat hij te horen kreeg dat zijn vroegere leraar boogschieten Eurytos ‘rondbazuinde dat er geen betere boogschutter op de wereld bestond dan hij.' Eurytos gaf zijn eigen dochter Iole ten huwelijk aan de boogschutter die beter kon schieten dan hij en zijn vier zonen. ‘Het kostte Herakles geen enkele moeite de wedstrijd te winnen.' Eurytos wilde zijn dochter niet aan een man geven die, in een vlaag van waanzin, zijn kinderen had gedood en zijn vrouw opzij had gezet. Herakles kreeg Iole niet. ‘Herakles had om de eer gevochten, niet om het meisje en hij wist zijn drift te beheersen.' Herakles liet zich uit het paleis jagen. ‘Herakles sloeg niet meteen terug, wat hij heel goed had kunnen doen, maar hij zwoer wraak te zullen nemen.' Het is opmerkelijk dat Herakles, die we kennen als een opvliegend man, die er absoluut niet tegen kan wanneer hem onrecht wordt aangedaan, zich in dit geval beheerst en niets doet. Is hij, zoals Imme Dros suggereert, alleen op Deianeira gefocust?
Niet iedereen was het eens met de beslissing van Eurytos. Drie van zijn vier zonen hadden hem gesteund in zijn gekonkel tegen Herakles. ‘Maar Iphitos, de oudste, verklaarde dat Iole eerlijk aan Herakles gegeven had moeten worden.' Rond dezelfde tijd werd er vee gestolen van Eurytos, die Herakles van de veediefstel beschuldigde. Nu wilde het toeval dat Herakles, niets vermoedend, dit vee had gekocht van de meesterdief Autolykos. Iphitos volgde het spoor van het gestolen vee en kwam bij Herakles terecht. Iphitos dacht dat Herakles zich wreekte op Eurytos. ‘Toen hij opeens voor Herakles stond, die net Alkestis gered had en weer terug was, hield hij zijn verdenkingen voor zich en vroeg hem slechts raad in deze zaak.' Herakles vermoedde dat hij van veediefstal werd beschuldigd door Eurytos. Herakles lokte hem mee naar de hoogste toren van zijn paleis in Tiryns en slingerde Iphitos de diepte in. ‘Herakles is de zoon van Zeus en een godenzoon steelt niet!' zei hij. Ten aanzien van deze persoonlijke belediging, kon Herakles zich niet meer beheersen; hij doodde zijn gast en schond daarmee een recht dat door Zeus zelf werd beschermd.
Om zich te reinigen van deze moord kwam Herakles bij Deïphobos, die zuiveringsrituelen op hem uitvoerde. Maar desondanks werd Herakles ziek en elke nacht belaagd door nachtmerries. ‘Nichtsdestoweniger schluge ihn die Göter zur Strafe der Untat met einer schweren Krankheit. Der Held, sonst von Kraft und Gesundheit strotzend, konnte das plötzliche Siechtum nicht ertragen. Er wandte sich nach Delphi und hoffte, bei dem pythischen Orakel Genesung zu finden.' Hij ging naar het orakel van Delphi in de hoop daar genezing te vinden. Hij vroeg aan het orakel wat hij moest doen om daarvan af te komen. Het orakel was onverbiddelijk: ‘Je hebt je gast vermoord,' zei ze. ‘Voor dat soort mensen als jij heb ik geen orakels!' Woedend vernietigde Herakles de orakelplaats en stal de drievoet waarop de Pythia Xenokleia zat. Apollo verzette zich daartegen en vocht met Herakles. ‘Maar voor het tot een bloedbad kon komen smeet vader Zeus een withete bliksem tussen zijn zonen om hen er even op te wijzen wie er de baas was.' Xenokleia gaf daarna het volgende orakel: ‘om van je kwellingen verlost te worden moet je je voor een heel jaar als slaaf laten verkopen en het bedrag dat je opbrengt moet naar de kinderen van Iphitos gaan. Zeus is vertoornd dat je de wetten der gastvrijheid hebt geschonden.' Eurytos zou dit geld weigeren. Daarom stal hij de driepoot van de Pythia. Het is hybris van de hoogste soort. ‘The idea of a personal oracle is absurd. It demonstrates a level of pride and ambition that verges on the obscene. Hercules is setting himself up as a figure to rival the gods.' De straf die Herakles nu opgelegd kreeg, kwam rechtstreeks van Zeus en had ongetwijfeld met die hybris te maken; het vernietigen van het orakel van Delphi. Voor het doden van Iphitos (overtreding van de gastvrijheidregels) was Herakles al gezuiverd door Deïphobos.
‘Herakles werd naar Azië gebracht en daar als naamloze slaaf te koop aangeboden door Hermes.' Omphale, koningin van Lydië, kocht hem niet wetende wie hij was. Hij bleef een jaar of drie bij haar in dienst. Herakles was nu een naamloze slaaf in een ver en vreemd land. En hij was de slaaf van een vrouw. Hij was er nog erger aan toe dan toen hij slaaf was bij Eurystheus. Toen mocht hij zijn naam behouden en Eurystheus was een man, zij het dan een slappe en een kreupele. In zijn werken moest Herakles het steeds opnemen tegen chtonische monsters die een of andere link hadden met Hera. In het neerslaan van die matriarchale monsters onderdrukte hij symbolisch het vrouwelijke (zowel in hem als in de wereld). Hij had sterke tekens gekregen dat hij voorbestemd was voor onsterfelijkheid; er is het woord van Zeus, zijn vader, er is de melk van Hera die hij als baby dronk en er is zijn reis naar de onderwereld (Twaalfde Werk). Desondanks viel hij in mannelijke hysterische agressie terug en overtrad hij de wetten van de gastvrijheid door Iphitos te doden. Als slaaf in dienst van Omphale, een vrouw, moest hij naamloos en roemloos (wie zijn naam verliest, verliest de eer en de roem die daarmee gepaard gaat), het mannelijke masker afleggen en plaats maken voor het vrouwelijke. Dit zal letterlijk gebeuren: Herakles zal zijn leeuwenhuid (het masker van de mannelijke machtshysterie) afleggen en Omphale's kleren dragen.