|
|
|
 |
|
door Maja Landeweer
Mike van Graan theatermaker uit Zuid-Afrika balanceert tussen politiek en theater
Het is oorlog, zegt de Zuid-Afrikaanse toneelschrijver Mike van Graan. Niet letterlijk, maar op het gebied van normen en waarden, globalisatie en economische krachten. 'De macht is in handen van een blanke minderheid, de rest is arm. De wereld staat op het punt van ontploffen.'
Waar hij zich als toneelschrijver druk om maakt? Die vraag is niet aan de orde bij Van Graan. Politiek en theater zijn bij hem één. En dat is niet saai, stelt hij direct. Want ‘politiek is persoonlijk'. 'De grote wereldpolitiek heeft direct gevolgen voor het leven van gewone mensen.'
Van Graan - wiens werk veelvuldig werd bekroond - is het boegbeeld van het Zuid-Afrikaanse theater. Hij schreef tientallen stukken en produceert zijn eigen voorstellingen. Toneel dat bezoekers soms tot tranen toe beweegt. Moeilijke onderwerpen gaat de veertiger nooit uit de weg. Of het nu gaat om geweld, corruptie of machtsmisbruik.
De komende weken is Van Graan te gast in Den Haag. Toneelgroep De Appel voert twee stukken van hem op tijdens het 08 Festival, een samenwerking tussen het Haagse gezelschap en toneelscholen uit Zuid-Afrika en Nederland. Ook begeleidt hij vijf jonge Nederlandse toneelschrijvers en is hij artist-in-residence op uitnodiging van Kosmopolis Den Haag. Zowel in het stuk dat hij speciaal voor het 08 Festival schreef als in het project van Kosmopolis stort hij zich op de actualiteit. Odysseus van Holland gaat over de integratieproblematiek, voor Kosmopolis ondervraagt Van Graan zo'n vijftien Haagse culturele instellingen over hun omgang met nieuwe culturen in de stad.
Nederland kent dezelfde problemen als Zuid-Afrika, signaleert Van Graan. 'Zuid-Afrika is een toevluchtsoord, net als Nederland. Uit heel Afrika vluchten mensen naar Zuid-Afrika. En de angst voor buitenlanders is daar net zo groot als hier.''
Tijdens het 08 Festival is Van Graans Bafana Republic: Extra Time te zien. Daarnaast schreef hij in opdracht van De Appel Odysseus van Holland , geïnspireerd op de Odyssee, die dit seizoen met veel succes door het gezelschap is opgevoerd. 'Odysseus plunderde er op los. In de tijd van de oude Grieken bestonden er geen mensenrechten. Het is hetzelfde als wat Nederland in Indonesië en in Suriname heeft gedaan. Nu leven culturen naast elkaar, maar hoeveel Marokkaanse vrienden heeft de doorsnee Nederlander eigenlijk? We werken met ze, gaan met ze naar school, maar verder dan dat gaat het meestal niet. De angst voor buitenlanders zit heel diep. Daar gaat mijn stuk over.''
Was de maatschappijkritische Van Graan niet liever politicus geworden? Nee, antwoordt hij volmondig. 'Als politicus ben je niet onafhankelijk. Als jouw partij liegt, lieg je mee. Het is aan de kunstenaar om de waarheid aan het licht brengen.'
En kan theater de wereld ook veranderen? 'We moeten bescheiden zijn, maar theater kan zeker iets teweeg brengen,' gelooft Van Graan. 'Politici schuiven bepaalde onderwerpen liever onder tafel. Ze plegen censuur. Theater kan dat tegengaan. Ook zit er een element van katharsis in, reiniging van de ziel. Je kunt moeilijk een heel land op de bank bij de psychiater zetten. Theater kan mensen enorm opluchten.'
Mike van Graan: 'Politici schuiven bepaalde onderwerpen liever onder tafel. Ze plegen censuur. Theater kan dat tegengaan'.