|
|
|
 |
|
Door Bert Jansma
Wanneer het Guiness Book of Records een hoofdstuk zou hebben over theaters die de grootste gedaanteverwisselingen ter wereld hebben ondergaan, zou het Haagse Appeltheater die lijst aanvoeren. In 1993 liet Erik Vos het theater aan de Duinstraat vollopen met water voor Goldoni's Venetiaanse blijspel 'Trilogie van het zomerverblijf'. Twintig jaar later overtreft regisseur en gezelschapsleider Aus Greidanus sr. zijn leermeester wat die waterhuishouding betreft. Maar liefst 210.000 liter water bevat de arena van het Appeltheater op het ogenblik. De theaterzaal oogt als een kruising tussen een stuk Scheveningse haven en een zwembad van Pieter van den Hoogenband-proporties. Het speelvlak is een groot watervlak en daarom, daarop en daarin zullen zich de avonturen afspelen van rokkenjager, avonturier, oplichter, charlatan, politiespion, crimineel, literator en levensgenieter Giacomo Girolamo Casanova (1725-1798). Een achttiende eeuws panorama van vorstelijke hoven, gevangenissen, rococo-boudoirs, liefdesnachten, enorme hoepelrokken, lange gedekte tafels en muziek. Met de acteurs in zo'n 150 rollen en rolletjes, geleid door de enige twee acteurs die een en dezelfde rol zullen blijven spelen: Aus Greidanus jr. als de legendarische Casanova en Bob Schwarze als zijn knecht. Het is de laatste theatermarathon bij Toneelgroep De Appel en de laatste grote regie van Greidanus sr. als gezelschapsleider (de scepter gaat in 2014 over naar Arie Mol).
Onderwaterpakken
Een bezoek tijdens de fotogenerale deze week maakt nog eens duidelijk dat dit een voorstelling is met een moeilijkheidsgraad zoals je zelden tegenkomt. Die een regisseur annex waterbouwkundig ingenieur vereist. Aan drie zijden om en boven het watervlak komen straks de toeschouwers te zitten, op het water is het spitsuur met drijvende pontons die 'opkomen' uit tot Venetiaanse kanalen gepromoveerde coulissen, met technici in onderwaterpakken, acteurs die zich op de deels drijvende speelvlakken in wankel evenwicht houden, terwijl zelfs Greidanus sr. zich, tijdens zijn regie-aanwijzingen, in een waterbestendig tenue hijst. Een waanzinnige onderneming. "Dat idee van dat water is al in een heel vroeg stadium gekomen. Dat water staat niet alleen voor Venetië maar voor alles wat er tussen Casanova en de anderen is. Want water heeft voortdurend een rol gespeeld in zijn leven. Hij probeert zich in de Thames te verdrinken, in Fontainebleau komt hij Madame de Pompadour tegen, aan de Wolga ontmoet hij Catherina de Grote. Er is steeds die herinnering aan zijn geboortestad van de man die op en top Venetiaan is, maar voor wie het onmogelijk is Venetiaan te zijn. Hij kan niet terug naar zijn stad, is een balling, is op de vlucht en als hij terugkomt is zijn stad helemaal veranderd en voelt hij er zich niet meer thuis. Venetie is een soort jeugdliefde gebleven, een visioen. Hij draagt het water een leven lang met zich mee". Genadebrood De tekst voor de Casanova-marathon is van Jules Terlingen en Greidanus sr. die zich baseerden op de twaalf delen van de herinneringen die Casanova in zijn laatste levensjaren op papier zette. Een bijna therapeutisch werk dat hij verrichtte in het slot Dux (het huidige Duchcov in de Tsjechische Republiek) waar hij genadebrood at als bibliothecaris van graaf Wallenstein. Uitgerangeerd, uitgevreëen, wachtend op zijn dood, maar door dat levensverhaal nog enkele schrijversjaren lang nagenietend van zijn bizarre leven en dat motto dat zijn levenslijn werd: 'Ik wil leven, ik wil alles en ik wil het nu'. Die meer dan 1800 bladzijden memoires waren toen niet bestemd voor publicatie. Casanova stierf in Dux waar men hem maar een oude zonderling vond en alleen een plaquette aan zijn dood herinnert. De befaamde uitgever Brockhaus zou het twintig jaar later aangeboden krijgen voor 200 Taler: 'Eine sehr geringe Summe'. Het manuscript zou eerst sterk verkort verschijnen; Shakespeare-vertaler Ludwig Tieck las het en zei: "Die man is stapelgek, maar zijn leven en de manier waarop hij het vertelt, is hoogst opwindend".
Mozart
Op de omloop rond het watervlak van de Venetiaanse droom in het Appeltheater staat acteur Bob Schwarze opeens een aria uit Mozart's Don Giovanni te zingen, want Casanova was in Praag tijdens de première daarvan (1787) en suggereert zelf dat hij Mozart nog wat geholpen heeft met het scenario. "Het is weer zover", had Schwarze tevoren geknipoogd, "ik mag weer zingen". Dat deed hij al in het Schiller opus (in 'Volle Maan') bij De Appel en weer klinkt zijn bariton verrassend mooi. Judith Linssen zal daarna aan het Franse hof een prachtig eigen klassiek lied zingen. Gebaseerd op een gedicht van Moliere, 'Stances galantes' en door haar zelf op muziek gezet samen met Charmayne Sijm (gitariste) en Laura Trompetter (percussioniste). Twee jonge meiden, afgestudeerd aan het Rotterdams conservatorium, die de marathonlang hun 'live'muziek op een reeks instrumenten zullen afwisselen met die van Carl Beukman en Saskia Mees op de geluidsband. Aus Greidanus sr.: "Je kan Casanova's leven grofweg in drieën indelen. Zijn jeugd tot zijn gevangenneming in Venetië en zijn ontsnapping. Zijn terugkeer na achttien jaar en dan maakt hij weer een fout, moet hij weer vluchten en reist dan rond door Europa. En uiteindelijk Dux waar hij zijn boek gaat schrijven. We beginnen in Dux waar hij terugkijkt, zich zijn veroordeling herinnert, het carnaval van Venetië. Deel twee speelt in Frankrijk, Engeland en Duitsland, alleen de flashbacks gaan terug naar Venetië. In deel drie zijn we weer in Dux".
Breekijzer
Tijdens zijn leven had Casanova faam als schrijver van een serie pseudo-wetenschappelijke boeken die niemand meer leest, maar toch vooral als de man van de ontsnapping uit de 'Piombi', de met een loden dak afgedekte gevangenis in het Dogenpaleis in Venetië. Het gebeurde via een grote bijbel die hij als 'gelovige' zo graag wilde hebben, maar dan wel zo groot dat er een breekijzer in verborgen werd. Op het water van het Appeltheater wordt die beroemde ontsnapping nagespeeld door twee acteurs. Bovenin een toren op een drijvend ponton dat schrikbarend kantelt en lijkt om te slaan onder hun escapades. David Geysen is een van die acteurs. Bij een openbare repetitie brak de toren en viel hij een paar meter naar beneden: "Nu is er het een en ander veranderd. De toren is bekort en verzwaard. Nu kan het niet meer gebeuren". Hij grijnst erachteraan: "Dat zeiden ze toen ook". Stefan Zweig besloot ooit zijn Casanova-essays: "Wat Casanova een genie maakt, is niet de manier waarop hij het verhaal van zijn leven vertelt, maar de manier waarop hij het geleefd heeft". Duidelijk. Maar er blijft een vraag na het zien van die foto-repetitie bij De Appel. Hoe werkt dat nou precies met die af- en aanvarende pontons op die 210.000 liter water? Het antwoord moet gezocht worden in een combinatie van geruisloze motoren, lange kabels en kletsnatte theatertechnici.