|
|
|
 |
|
door Martin Hendriksma
Een heilige of gewoon een bijzonder charismatisch mens? Regisseur Arie de Mol begint als artistiek leider bij De Appel met een nieuwe voorstelling over Jezus. Of: wat kan geloven met je doen.
‘Ik dacht: wat is dit voor rare behoefte?', zegt regisseur Arie de Mol. Hij keek vorig voorjaar naar een tv-registratie van de razend populaire Passion: het leven van Jezus als laagdrempelig lijdensverhaal. Massaal meegezongen. ‘We hebben de kerk uit ons bestaan geknikkerd. Geen zin om in het weekend een paar uurtjes vrije tijd op te offeren door in een zaaltje te gaan zitten luisteren naar een dominee. Maar intussen zoeken we met z'n allen naar nieuwe vormen van houvast om onze angsten te bezweren, op het sentimentele af.' Het antwoord op die ‘rare behoefte' moet worden gegeven in Zie de mens. Een nieuwe Appelvoorstelling van De Mol, per 1 januari aangetreden als artistiek leider van de Haagse toneelgroep, en toneelschrijver Erik-Ward Geerlings. Het is een onderzoek, zegt De Mol, ‘naar wat geloven met je kan doen. In hoeverre kun je worden verblind door een overtuiging? Dat vind ik een spannend gebied omdat ik mezelf totaal niet kan voorstellen dat mensen bereid zijn hun leven voor hun geloof te geven. Ja, voor een politiek ideaal misschien. Maar niet voor een religieus doel.
'De Mol en Geerlings pakken hun onderwerp bij de bron aan: Jezus. Maar dan niet de persoon zoals hij later door de mensen is gemaakt. ‘Dankzij programma's als The Passion is het lijden van Jezus enorm uitvergroot', zegt Geerlings. ‘Hij gaf zijn leven voor ons, althans: dat hebben wij er in de afgelopen eeuwen van gemaakt. Het historische verhaal is: Jezus probeerde iets, het lukte niet, en hij werd vervolgens als een crimineel opgehangen. That's it.'
De Mol: ‘Ik kan ook geen voorstelling maken over een bovenmenselijke figuur. En ik wil er evenmin de zoveelste interpretatie over brengen. Het gaat mij erom wat er van Jezus overblijft als je alle heiligheid van het verhaal afroomt. Anders gezegd: als je de premisse van een door God gezonden persoon vervangt door die van een bijzonder en charismatisch mens. Jezus had ontegenzeglijk kwaliteiten waardoor mensen hem achterna liepen. Als regisseur wil ik de focus juist leggen op de mensen om hem heen. Hoe homogeen en fanatiek was die groep? En wat zochten ze in hem, of beter, in het leven?' Beide theatermakers geven aan overtuigd atheïst te zijn, maar het geloof is ze bepaald niet onbekend. Geerlings bezocht in Rotterdam de katholieke basisschool. De Mol groeide op in SGP-bolwerk Katwijk. Hij zegt: ‘Het dorp werd geregeerd door streng gereformeerden. Mijn ouders waren milder in de leer, maar wel zeer kerkelijk. In mijn jeugd was het geloof gewoon de waarheid, de pijler waarop alles was gestoeld. Ik heb me er echt aan moeten ontworstelen. Hoe meer afstand je ervan hebt genomen, hoe beter je naar het verhaal kunt kijken. Dan pas is er ruimte voor een volwassen, niet-gepreoccupeerde blik.'Ze merken dat het geloof nog steeds - of misschien: juist weer - een gevoelig onderwerp is. De Mol: ‘Een collega-theatermaker stond afgelopen zomer op het festival Cultura Nova in Heerlen met een voorstelling die ‘Rotgod' heette. Terwijl iemand ergens een affiche ophing, stopte er een auto, waar twee, drie jongens uitstapten, met messen. Als dat affiche niet meteen werd weggehaald, zouden zíj daar wel voor zorgen... De heropleving van religieuze waarden maakt het onderwerp precair.'
Wat willen ze bezoekers van Zie de mens straks meegeven? ‘Ik hoop dat atheïsten een mildere blik op het geloof krijgen', antwoordt Geerlings. ‘En fanatieke gelovigen ook.' De Mol: ‘Geloven moet niet ontaarden in het afschuiven van eigen maatschappelijke betrokkenheid naar een godsfiguur. Klaag niet als je zelf een deel van het probleem bent. Mijn boodschap zou dus zijn: wees je eigen rechter, je eigen messias. En laat je hart spreken.'
De Mol bij De Appel
‘Nee, er komt geen religieuze serie aan', lacht Arie de Mol, gevraagd naar zijn plannen met De Appel. ‘De titel van deze voorstelling, Zie de mens, was ook bij Toneelgroep Maastricht en Els Inc. al mijn motto. Ik richt mijn lens als theatermaker op de ploeterende mens en zijn verlangen naar houvast. Dat wordt ook bij De Appel het motto voor de komende jaren.' Net als de vorige artistiek leider Aus Greidanus wil De Mol bij De Appel lange voorstellingen blijven maken. ‘De marathons trekken veel mensen naar ons eigen Appeltheater in Scheveningen. Bovendien vind ik het fijn om lange, breed opgezette verhalen te vertellen. Het geeft rust en adem aan een voorstelling. Daarnaast denk ik ook aan een soort ‘festival' met meerdere voorstellingen en activiteiten rond één thema. Dat je daarbij het héle pand naar je hand kunt zetten, daar kijk ik enorm naar uit. Je ontvangt de mensen in jouw biotoop. Zo bouw je een heel persoonlijke relatie met je publiek op.'