|
|
|
 |
|
door René Girard
Girard ontrafelt in deze studie de fundamenten van de menselijke cultuur. De relatie tussen het geweld en de religie verklaart volgens Girard niets minder dan ons mens-zijn. Hij maakt gebruik van verschillende wetenschappelijke disciplines (psychologie, etnologie, antropologie, literaire kritiek, godsdienstwetenschap). Zijn centrale these is dat religieuze rituelen dienen als bliksemafleiders voor uitbarstingen van geweld in een cultuur. In de rituelen worden oeroude moorden (vooral broedermoorden) symbolisch herhaald.
‘Zoals bij elke rituele slachting of wettelijke straf, gaat het er hier om een cyclus van wraak te voorkomen.' (pagina 30)
‘...staat een primitieve samenleving die geen juridisch stelsel kent, bloot aan escalatie van de wraak, een algehele vernietiging zonder meer, aan wat wij van nu af aan essentieel geweld zullen noemen (...) De rituele voorzorgsmaatregelen zijn er enerzijds op gericht om deze verspreiding tegen te gaan en anderzijds om de mensen, die plotseling in een situatie van rituele onreinheid, dit wil zeggen van geweld, betrokken raken, zoveel als mogelijk is te beschermen.' (pagina 35)
‘De religie is dus helemaal niet ‘nutteloos'. Ze ontmenselijkt het geweld, ze ontneemt de mens zijn geweld om hem ertegen te beschermen: daarom maakt ze er een transcendente en steeds aanwezige bedreiging van, die door aangepaste riten en door een voorzichtig en bescheiden gedrag bedaard moet worden. De religie bevrijdt werkelijk de mensheid, want ze verlost de mensen van de vermoedens die hen zouden vergiftigen indien ze zich het werkelijk verloop van de crisis herinnerden. Religieus denken betekent over het lot van de stadstaat denken in functie van het geweld dat de mensen des te meedogenlozer beheerst omdat ze zich in staat achten het te beheersen. Het betekent dus: die geweld als iets bovennatuurlijks beschouwen om het op een afstand te houden, om het te verzaken.' (pagina 136)
René Girard, God en geweld, lannoo, 1993, ISBN 9020922696