|
|
|
 |
|
In deze patriarchale conversatie wordt het vrouwelijke verdrongen naar ruimten die benoemd worden als het 'duistere', het 'mystieke', het 'niets'. 'Im neuen Produktionsfeld des Wortes wird die Frau ausgeschlossen und folglich alles Weibliche.' Ook in Bernhards tekst wordt het vrouwelijke verpletterd onder een alles overheersende mannelijke aanwezigheid (die zelfs in zijn afwezigheid aanwezig blijft). Het uniform is de lege inhoud waarachter de almachtige werking van de man (de rechter) zich verschuilt. Veelbetekenend is de leegte die het uniform omhult wanneer het gedurende bijna twee volle bedrijven als een ding aan de muur hangt. Als de dode huid van een insect, na de metamorfose. Alleen heeft het uniform een totaal andere functie dan metamorfose: hier is het kostuum het summum van de aanbidding van het stilstaan, de status quo, het niet-veranderen, de dood. Totaal anders gaat het bij het insect dat zijn huid afwerpt; hier is de dode huid het symbolische afvalproduct van een nieuwe geboorte, van leven. De vrouwen in Voor het pensioen zijn slechts wezens in een vrouwenhuid, zonder eigen verlangen, tenzij een heel erg verwrongen en verdrongen verlangen. Clara is verlamd; de enige mogelijkheid die haar nog rest om haar subjectieve verlangen te doen gelden, schuilt in het zwijgen. Bij Clara wordt zwijgen een spreken, het verdrongen spreken van een vrouw, dat niet meer gehoord kan worden. Vera's subjectiviteit werd volledig opgeofferd aan het uniform (letterlijk de-ene-vorm), die haar broer geworden is. Zelfs haar seksualiteit wordt aan hem opgeofferd; verlangen naar een derde is onmogelijk (ook al is die derde die Vera zou kunnen losmaken in potentie aanwezig in de vorm van de dokter en de collega van Rudolf). Ook het verlangen naar een kind is in dit huis een stille dood gestorven. Maar ook het ware spreken is gestorven. Het spreken is een machine geworden die eindeloos ratelt en niets zegt. Wie iets te zeggen heeft, zwijgt. In een totalitair systeem is geen plaats voor het ware woord.
(Alain Pringels)
Verder lezen - zie dramaturgische achtergrondinformatie