06 Festival

Achtergrond 06 Festival - Buiten voor de deur - seizoen 2005/2006

David Geysen tijdens de repetities van Buiten voor de deur
David Geysen: 'We bouwen. Elke dag opnieuw. We hebben een decor. Een voorstel. We zien of het werkt. Eerst de tekst. De tekst elke keer opnieuw laten geboren worden. Luisterend zoeken naar elkaar. Onderzoek van de tekst.'
repetitiefoto Buiten voor de deur

Foto's 06 Festival - Buiten voor de deur - seizoen 2005/2006

foto's Henry van Niel - door op een foto te klikken, wordt een nieuw venster geopend met een uitvergroting van die foto.

Buiten voor de deur - het stuk

Wolfgang Borchert (1921-1947) schreef dit stuk in een paar dagen tijd in de late herfst van 1946. Het werd voor het eerst opgevoerd als hoorspel voor de Nordwestdeutschen Rundfunk. De uitzending werd meerdere malen herhaald en ook door andere radiostations uitgezonden. De première als theatervoorstelling volgde op 21 november 1947 bij de Hamburger Kammerspielen in een regie van Wolfgang Liebeneiner. Eén dag na de dood van de auteur. Sindsdien namen alle belangrijke theaters in Duitsland het stuk op in hun programmering. Liebeneiner verfilmde het stuk met de titel Liebe 47. Het stuk werd in meerdere Europese talen vertaald.
(Alain Pringels, dramaturg Toneelgroep De Appel)

Wie is Wolfgang Borchert?

Wolfgang Borchert werd op 20 mei 1921 in Hamburg geboren. Voor hij in 1941 naar het Oostfront werd gestuurd, was hij boekhandelaar en acteur. Omdat hij in zijn briefwisseling kritisch was over de oorlog, belandde hij acht maanden in de gevangenis. Hij werd ter dood veroordeeld en als geïnterneerde terug naar Rusland gestuurd. In 1945 keerde hij terug naar zijn geboortestad die toen één grote ruïne was. Hij leed aan chronische koortsaanvallen en was een gebroken mens. Hij werkte als regieassistent en als cabaretier. Vrienden stuurden de doodzieke Borchert naar een kuuroord in Zwitserland. Het was echter te laat. Hij schreef en dichtte nog twee jaar in een wedloop tegen de dood. Hij stierf op 20 november 1947 in Bazel. Een dag later volgde de première van Buiten voor de deur in Hamburg. Het verhaal over de soldaat die met een kapot geschoten been uit de oorlog terugkeert, in zijn huwelijksbed een andere man vindt en het schuldgevoel van de oorlog graag aan de echte verantwoordelijken wil schenken, raakte een hele generatie Duitsers, die in hun jeugd bedrogen waren met valse idealen, diep in hun ziel. Met zijn krachtig werk (korte verhalen, gedichten en één toneelwerk) behoort hij tot de belangrijkste stemmen van de naoorlogse Duitse literatuur.
(Alain Pringels, dramaturg Toneelgroep De Appel)

Heinrich Böll over Borchert

'De brieven van de twintigjarige soldaat werden als staatsgevaarlijk gezien, Borchert werd ter dood veroordeeld, en men liet de veroordeelde zes weken in zijn cel wachten, tot men hem genade verleende. Twintig jaar oud zijn, zes weken in een cel wachten en weten dat je gaat sterven omdat je in een paar brieven je mening over Hitler en de oorlog hebt geschreven! De twintigjarige die deze tekst leest, moet zich bedenken, hoe zwaarwegend een eigen mening kan zijn, hoe hoog de prijs is die men daarvoor moet betalen. Wolfgang Borchert kreeg genade, maar genade was in dit soort gevallen een toevalligheid die bij de gruwel van de dictatuur hoorde. De gezusters Scholl kregen geen genade, ook al waren zij ook twintig jaar. Later werd de vierentwintigjarige Borchert opnieuw opgesloten in verband met een grap die hij had verteld. Voor de brieven van een twintigjarige en de grap van een vierentwintigjarige werd het gehele rechtsapparaat in rep en roer gebracht. Zo werkt een totalitaire staat: een naald op de stafkaarten van generaals geprikt, betekende duizenden mensenlevens van wie het offer noodzakelijk werd geacht - deze staten verdragen de naaldenprikken van de vrijheid niet; hun enige antwoord is moord. Wolfgang Borchert was achttien toen de oorlog uitbrak en vierentwintig toen de oorlog eindigde. De oorlog en de cel hadden zijn gezondheid ondermijnd, het overige deed de naoorlogse hongersnood, hij stierf op 20 november 1947, zesentwintig jaar oud.'
(vrij vertaald uit Die Stimme Wolfgang Borcherts van Heinrich Böll, Rowohlt Verlag, 2000)

Buiten voor de deur - vandaag

Buiten voor de deur laat zien dat het een heftige strijd is om een catastrofe - in dit stuk is die catastrofe de Tweede Wereldoorlog - te boven te komen. Een buitenstaander voelt zich hulpeloos en gefrustreerd in zijn pogingen om sociale barrières te doorbreken of om een reden tot leven te vinden. Dit zijn algemeen bekende situaties en nog steeds herkenbaar in de huidige maatschappij, waarmee dit stuk nog niks aan actualiteit verloren heeft.

Het einde van het stuk heeft al vanaf het begin veel discussie opgeleverd. Gaat Beckmann dood of blijft hij leven? Of heeft Beckmann zichzelf in het begin echt in de Elbe gegooid en is het stuk vervolgens een droom die aan hem voorbij trekt? Wolfgang Borchert heeft zelf in een brief aan Max Grantz verklaard:

Beckmann geht am Ende nicht in die Elbe. Er schreit nach Antwort. Er fragt nach Gott! Er fragt nach der Liebe! Er fragt nach dem Nebenmann! Er fragt nach dem Sinn des Lebens auf dieser Welt! Und er bekommt keine Antwort. Es gibt keine. Das Leben selbst is die Antwort.

Bron: Gordon Burgess, The Life and Works of Wolfgang Borchert, Rochester N.Y.: Camden House, 2003, 154.

Zal de discussie wederom oplaaien door de regie van David Geysen?

Iris van Dijk, stagiaire dramaturgie

| Meer