Cape Fear 3

Immanuel Kant

AD Haagsche Courant: interview Bob Schwarze

Bob Schwarze

Kant kan geen Kant zijn

Immanuel Kant van Thomas Bernhard is de nieuwe grote zaalproductie van Toneelgroep De Appel. Er mag gelachen worden!

door Nico Heemelaar

De regisseur heeft zijn werk gedaan, de acteur kent zijn tekst, nu ligt de bal bij de pr afdeling van Toneelgroep De Appel. "Benieuwd hoe ze deze voorstelling aan het publiek gaat verkopen" zegt Bob Schwarze die Immanuel Kant speelt in het gelijknamige stuk van de Oostenrijkse schrijver Thomas Bernhard. "Je hoeft echt het gedachtegoed van Kant niet te kennen om deze voorstelling te begrijpen. Het gaat over Kant, maar bekijk je de omstandigheden, dan kan het Kant niet zijn. Dit werk gaat eerder over Thomas Bernhards eigen leven. Goed beschouwd is dit een komedie met veel lachmomenten.''

Probeer dat inderdaad maar in de markt te zetten: lachen om een filosoof die een zeer teruggetrokken bestaan leidde en zich als hoogleraar in metafysica en logica aan de filosofische universiteit van Koningsbergen - het huidige Kaliningrad - ontwikkelde tot Duitslands beroemdste verlichtingsfilosoof. En lachen met de schrijver en dramaticus Thomas Bernhard die de medemens en zijn moederland Oostenrijk tot op het bot haatte, veelal een kille, verbitterde toon in zijn werk aansloeg en van zijn publiek de nodige culturele en wetenschappelijke bagage verwachtte.

Wat het laatste betreft loopt De Appelbezoeker bij dit nooit eerder in Nederland gespeelde stuk van Bernhard in een kleine hinderlaag. In Immanuel Kant reist de filosoof met zijn vrouw en papegaai per stoomschip naar Amerika om zich te laten behandelen aan een oogaandoening. Je hoeft de naam Kant maar even op internet te googelen om te ontdekken dat de omstandigheden niet kloppen. In de tijd dat Kant leefde (van 1724 tot 1804), bestonden helemaal geen stoomschepen. Kant heeft ook nooit zijn woonplaats Koningsbergen verlaten, laat staan dat hij ooit richting Amerika is gevaren. Verder had hij geen vrouw, raakte op latere leeftijd weliswaar dement, maar is nooit blind geworden.

"Thomas Bernhard schreef het stuk nadat hij zelf te horen had gekregen dat hij niet lang meer had te leven,'' zegt Bob Schwarze. ,,In het stuk gaat Kant zijn dood tegemoet. Hij maalt door en zit verstrikt in zijn eigen wereld.  Het is hoe dan ook een personage dat zich in mij vast bijt. Iedere dag ontdek ik nieuwe dingen. Ik weet nu al dat ik bij de 45ste voorstelling bepaalde passages anders interpreteer dan bij de eerste. Dat maakt het ook een uitdaging deze voorstelling avond aan avond te spelen.''

Bob Schwarze zegt een voorliefde te hebben voor teksttoneel. Om die reden is hij behalve als vaste acteur in dienst van De Appel ook artistiek leider van literair theater Branoul. Hij was daar in de afgelopen kerstperiode te zien als Scrooge. ,"Er zijn acteurs die niet van solo's houden, maar voor mij is het de toneelvorm waarbij je alles uit jezelf kunt halen wat je in huis hebt. Daarom ben ik zo verknocht aan Branoul. Het is een klein theater waar je oog in oog met je publiek staat, zonder decors of kostuums als afleiding. Bij De Appel vind ik ook iets van die sfeer. Immanuel Kant is ook min of meer een monoloog. Het is een stuk vol rare, onlogische wendingen. Lastig materiaal, maar ook een taal vol muzikale frases.''

Immanuel Kant is een theatrale fantasie, staat in de aankondiging van De Appel. In New York moet Kant een oogoperatie ondergaan en ontvangt hij een eredoctoraat op de Columbia Universiteit. Hij brengt Amerika de verlichting van de rede en Amerika geeft hem het licht in de ogen terug. Bij zijn aankomst wordt hij opgewacht door psychiaters en overgebracht naar een gekkenhuis. Een filosoof heeft dezelfde status als een gek.

Niet genoemd, maar wel vermeldenswaardig: Er mag gelachen worden.

| Meer