|
|
|
 |
|
Ben ik al geboren? is het nieuwe stuk dat Gerardjan Rijnders schrijft voor Appelactrice Sacha Bulthuis. Van hun eerdere samenwerking werden publiek en pers erg enthousiast. Inspiratie haalde Rijnders uit het boek Eindeloos bewustzijn, over ervaringen van mensen die net niet dood gingen.
door Dick van Teylingen
“Gelukkig, ik ga dood. Gebeurt er tenminste weer eens iets. Ze moesten eens weten, dat ik hier ben, dat ik hier zwerf, dat ik hier zweef, vlieg, op mijn behekste bezemsteel.”
Dat zegt de vrouw die de hoofdrol speelt in Ben ik al geboren?, het nieuwe stuk van Gerardjan Rijnders. Ze balanceert op het randje van de dood. In veel bijnadoodervaringen zweeft de bijna dode buiten het eigen lichaam en doet waarnemingen waarvan iedereen versteld staat als ze achteraf onverwacht toch meegedeeld kunnen worden. De vrouw beschouwt haar leven en zoekt tevergeefs contact met de mensen om haar heen. Ze ziet wat ze doen, maar ze kan ze niet bereiken.
Hoe kwam Rijnders tot deze vorm? “Ik wilde eerst In wankel evenwicht van Albee spelen, maar we kregen de rechten niet omdat Will van Kralingen die voor een paar jaar heeft vastgelegd. Daarna stelde ik me de vraag: wat zou ik willen zien dat ik nog nooit gezien heb? Ik kwam op het idee van acteurs achter glas die heftig spelen, zonder dat het publiek weet waar het over gaat. Toen las ik Eindeloos bewustzijn van de cardioloog Pim van Lommel. Daarin vind je niet alleen die verhalen over uittredingen, maar ook dat de bijna overledenen de anderen niet kunnen bereiken. Dat liet zich weer mooi combineren met het idee van acteren achter glas. Nu loopt Sacha Bulthuis vol gedachten, ergernissen en overwegingen om een druppel met mensen heen. Ze kan niet met hen communiceren.
De interessante vraag is: waar zit het bewustzijn. In je hersenen? Kennelijk niet, als het buiten het lichaam kan treden. Een theorie is dat het bewustzijn overal is, in het heelal, in een ‘zero energy field’ om ons heen. Net zoals een tv-programma niet in de tv zit, maar in de ether. Dat soort ideeën vind je ook in de quantumfysica – een grote hobby van mij.”
Beeldende kracht
Ben ik al geboren? is het derde stuk dat Gerardjan Rijnders speciaal voor Sacha Bulthuis maakte. Over hun samenwerking schreef de pers eerder: “Theatrale poëzie ... superieur verbeeld en gespeeld” (De Volkskrant) en “Sacha Bulthuis, een vrouw met een dampkring om zich heen, een actrice die iedere ruimte kleiner maakt omdat ze zelf groot en groots is” (De Groene Amsterdammer).
“Als ze het telefoonboek speelt, kan ze nog veel emotie suggereren”, zegt Rijnders. “Het is niet zo dat ik mijn tekst ‘op haar’ schrijf, of dat ik mijn woorden al door haar mond hoor als ik ze opschrijf. Ik weet wel dat ze bij haar in goede handen zijn.”
Die tekst is behoorlijk literair en geladen. De vrouw schakelt snel en praat soms nogal associatief: “Hadden zij de afspraak al afgezegd, had ik niet hoeven doen. ‘Hoeven doen’, ik ben toch geen paard.” Misschien komt dat door medicijnen?
“Dat moeten we allemaal nog gaan invullen”, zegt Rijnders, twee maanden voor de première. “Het enige wat we nu hebben is de tekst – Sacha is de enige met woorden. Daar moeten we nog lading aan geven. Als we volgende week beginnen met repeteren, gaan we de rol van de andere acteurs pas invullen. Dat wordt veel improviseren. Wat ik nu kan zeggen, is dat het een voorstelling met bijzondere beelden wordt.”
De andere acteurs, dat zijn Marguerite de Brauw, Jan-Paul Buijs, Judith Linssen, Hugo Maerten, Ellen Parren en Roel Voorbij. En de deelname van choreografe en danseres Lonneke van Leth zal de beeldende kracht van de voorstelling zeker verder helpen.
Schuldgevoel
“Familie is toch zoiets als een bos tulpen in een vaas, op een dag flikker je ze allemaal weg”, zegt de vrouw in het stuk.
“De voorstelling gaat ook over een taboe”, zegt Rijnders. “De vrouw is bang voor haar eigen kinderen omdat ze vindt dat ze te kort geschoten is. Ze wilde liever lezen dan haar kinderen verzorgen. Nu heeft ze wroeging.
Mijn moeder had ook zo’n schuldgevoel – ik weet niet waarom. Toen zij vijftien jaar geleden naar het ziekenhuis moest voor een bypass, begon ze zich ineens uitgebreid te verontschuldigen tegenover haar kinderen. Sommige zinnen in het stuk hadden zo uit haar mond kunnen komen.”
Onderkoeld in Scheveningen
Rijnders heeft zelf een bijnadoodervaring gehad. Als kind woonde hij in Wassenaar. Hij was een goede zwemmer; zo goed, dat hij op zijn elfde meedeed aan een maraton. Zwemmend vanuit de haven van Scheveningen om de pier heen naar het strand raakte hij onderkoeld. Hij was buiten bewustzijn en werd in een bootje gehesen. “Ik herinner me alleen dat ik heel mooie beelden zag, niet meer wat voor beelden dat waren. Toen ik weer bijkwam, was mijn vader vooral pissig dat ik de wedstrijd niet had afgemaakt.”