|
|
|
 |
|
Vandaag.
Eindelijk!
Kom ik in schoonheid in opstand
(uit Orgia, Pasolini)
'Pasolini, het enfant terrible van de Italiaanse film schreef Orgia na een ernstige ziekte. Hij gaat in een poëtische taal op zoek naar de lichamelijke afgrond van de liefde. Uitgangspunt is een familiedrama waar hij een intense dialoog uitwerkt over het anders dan de anderen zijn. Maar die feiten zijn voor Pasolini slechts een kader. Taal dat is de werkelijkheid waar Pasolini mee speelt. Een toneeltekst moest klinken als een lang gedicht. Pasolini noemde Orgia ‘de theoretisering van de seksuele communicatie als taal, een primaire taal, een taal van de lijfelijke aanwezigheid.'
Waar gaat het stuk over?
'Een man pleegt zelfmoord en kijkt na zijn dood terug op belangrijke ogenblikken in zijn leven. En hoe hij het moment voor zijn dood als het gelukzaligst ervaart.
Orgia is een pleidooi voor tolerantie tegenover ‘anders zijn'.'
Heeft dat 'anders zijn' een homo-erotische lading? Verwijst het naar Pasolini?
'Nee, integendeel. Het gaat er wel om te ontsnappen aan de homogeniteit, aan de eenheidsworst, maar dat is iets heel anders. De man in het stuk deelt zijn ervaringen voor een deel met zijn vrouw. De afspraak is dat zij zich samen uit de maatschappij terugtrekken door te sterven. Er ontstaat een psychologische machtsstrijd: ‘wie heeft wie nodig om te sterven?' Wie is de beul, wie het slachtoffer? Verhalen over het verleden worden verteld. Een melancholische aanklacht tegen de teloorgang van hun land. Het land van Pasolini. Italië! Gevoelens van spijt, schaamte en genot!'
Gevoelens en gedachten die jij deelt?
'We kennen allen onze eigen duistere gedachten. Pasolini verafschuwde zijn duistere zijde maar schuwde die niet. Hij ging er naar op zoek. En dat maakt hem interessant als kunstenaar, daarnaast was hij een prachtig dichter. Die combinatie maakt hem heel fascinerend. Bernard-Marie Koltès en Jean Genet zijn ook zulke schrijvers, kunstenaars die zich laten inspireren door de zelfkant van de maatschappij. Die lelijkheid omzetten in schoonheid. Dat inspireert mij enorm. Die oude weerbarstige taal openbreken en laten klinken anno 2008.'
Pasolini wordt vaak verweten alleen maar te willen choqueren?
'Als we beleven dat gruwel ook mooi kan zijn, kunnen we dat niet plaatsen. Vanuit onze opvoeding denken we het onderscheid te kunnen maken tussen goed en kwaad. Als daaraan getornd wordt gaat ons systeem wankelen, raken we uit balans en zijn we geschokt. We zien iets lelijks en vinden het mooi. Die confrontatie levert een innerlijk gevecht op, we geven dan al snel de kunstenaar de schuld.'
Klinkt als waarheid...
'Bij iemand die zo gedreven zijn leven ten diensten stelt aan de kunst twijfel ik niet aan de integriteit. Hij wilde natuurlijk wel uitdagen om iets teweeg te brengen. Iets aan de kaak stellen. Daarom is dit stuk voor mij nu zo relevant. Een tijd waarin we toch stevig koers zetten naar een zekere homogeniteit.'
Homogeniteit?
'Gelijkvormigheid, de eenheidsworst, die een gigantische vervlakking teweeg brengt. De jus van het leven zit toch in diversiteit? Het anders zijn! Daar zit het plezier en de humor. Keer je dus niet af van de lelijkheid maar ervaar de schoonheid ervan.'
Het lijkt een beetje een kijkwijzer die je ons toespeelt?
'Haha! Jij stelt de vragen.'
Het klinkt zelfs hoopvol?
'Het woord 'hoop' had Pasolini afgezworen tijdens zijn leven maar we leven nu in een andere tijd, dus waarom niet?'
Pasolini heeft de kwalijke reputatie een pervers universum te zijn. Dat is onterecht. Pasolini was een beminnelijke en lieve man. Zijn poëzie is een ontleedmes waarmee hij zichzelf ontleedde. Daarbij schuwde hij de duistere kanten van de ziel niet. Hij noemde zijn toneelwerk lange gedichten. Zijn teksten staan bol van de poëtische metaforen en beelden die indirect verwijzen naar zijn leven. Zo speelt de teloorgang van het plattelandsleven door de opkomst van het moderne stadsleven een grote rol in de nostalgische mijmeringen van de twee hoofdpersonages. Maar ook de ideologische broederstrijd tussen links en rechts, die een bloederig spoor trok door Italië schemert door Pasolini's teksten. Zijn jongere broer werd vermoord in de strijd tussen twee verzetsgroepen. Maar boven dit alles spreekt uit Pasolini's Orgia zijn grote betrokkenheid ten aanzien van de positie van de vrouw in een patriarchale maatschappij. De man, heerser praat in op de vrouw die door hem wordt gedomineerd. Met zijn woorden verstikt hij haar verlangen. Er rest haar niets anders meer dan, net als hij, te sterven. Maar toch weet Pasolini bij de vrouw het verlangen in leven te houden. De vrouw als levengevend universum is onvernietigbaar. Een thema dat hij ook in veel van zijn films uitwerkt. Toch gaat zij in Orgia samen met de man ten onder. Een sterven dat voor haar een liefdesdaad is. Een daad uit liefde voor hem. Haar dood is een voorbode van de dood van de pianiste in de film Salo (1975). Ook in die film vernietigt het perverse doodsverlangen van de man elke creativiteit en elk levengevend verlangen. In die zin is Orgia typisch voor Pasolini's werk aan het einde van zijn leven: een aanklacht tegen de verstikkende massacultuur die elk verlangen anders te zijn en elk vonkje creativiteit doodmaakt.