|
|
|
 |
|
Voorbeschouwing door Cisly Burcksen
„Als ik zou horen dat Lear door één persoon gespeeld wordt, dan zou ik gaan kijken,” zegt Hubert Fermin enthousiast. „Dat is zó bizar. Het stuk is een reinigingsproces, dat zie je nu voltrokken worden in één oudere toneelspeler in een loods. Eén zo’n mannetje tegenover zo’n enorm stuk. Je denkt: dat kan haast niet goed gaan. Maar het moet fantastisch worden!” Nadat Toneelgroep De Appel vorig seizoen groots uitpakte met hun tweede succesvolle theatermarathon ‘Odysseus’, laat het gezelschap zich met de sober opgezette solovoorstelling ‘Lear’ van een heel andere kant zien. Vaste Appelacteur Hubert Fermin vertelt over zijn rol in deze voorstelling, waarvoor hij ook de tekst vertaalde en bewerkte.
De voorstellingen van het Haagse toneelgezelschap hebben dit seizoen een overkoepelend thema: het verliezen van controle over het leven, en de vraag of je eigenlijk wel controle over je eigen leven hebt. Naast bijvoorbeeld een voorstelling over bijna-doodervaringen, past de tragedie van ‘King Lear’ daar prima in. Het is het verhaal van de oude koning die zijn rijk onder zijn dochters wil verdelen, zijn greep op de macht verliest en veel tegenslag te verduren krijgt, maar ondanks alles vrolijk probeert te blijven. „Zoals Çanci Geraedts, de regisseur van ‘Lear’, het kernachtig samenvatte: het verhaal van een oude koning die te laat teveel moest leren,” vertelt Hubert Fermin. Hij legt uit welke draai hij in deze solovoorstelling aan het verhaal van de oude koning geeft. „Het gaat over koning Lear, geïsoleerd uit het stuk van Shakespeare. Een acteur is bezig om zich tot dat gegeven te verhouden. Je ziet verder geen andere personages uit het stuk. Het gaat over dit ene karakter en de acteur die het probeert vorm te geven. Dat levert een dubbele vervreemding op.”
Hondengeblaf
„Het idee is ooit ontstaan doordat Hotel Modern, een beeldend theatergroep in Rotterdam, heeft gevraagd of ik Lear wilde spelen in één van hun producties,” vervolgt Fermin. „Ze zijn eigenlijk uitsluitend bezig met poppen die ze filmen. Daarbij worden kleine poppetjes heel groot op doek geprojecteerd. Het leek me heel bijzonder om als enige mens tegen die poppen op te treden. Uiteindelijk is dat niet doorgegaan, maar daardoor kwam het idee om iets met Lear te doen.” Dat mondde dus uit in deze solovoorstelling, waarin Fermin zoals gezegd niet alleen acteert, maar ook de vertaling en bewerking van de tekst verzorgde. Hoewel dat een complex proces was, vond hij het heel leuk om te doen. „Ik ben begonnen de teksten van Lear zelf, van dat ene personage, integraal te vertalen. Eén van de aantrekkelijke dingen aan dit stuk, is de taal. De poëzie van Shakespeare: geweldige dingen, beelden, gedachten die daar in zitten. Bij het vertalen heb ik sommige dingen in het Engels laten staan. Niet teveel natuurlijk, want het moet wel te volgen zijn. Maar sommige stukjes vond ik zo mooi! Dat is een heel proces van wikken en wegen geweest. Daarna moest er ook nog geschrapt worden, want die hele monoloog, dat is heel veel. Als leidraad daarvoor nam ik de diverse films en voorstellingen die ik van ‘King Lear’ heb gezien. Uiteindelijk hield ik tweederde van de oorspronkelijke monoloog over. Dat was het uitgangspunt waarmee ik naar Çanci, de regisseur ging. Na verloop van tijd zijn daar meer teksten van andere personages bijgekomen. Soms fungeert zo’n tekst als bindmiddel tussen twee scènes, en blijft onduidelijk van welk personage de tekst precies is. Op andere momenten geef ik als karikatuur een schets van het personage waar die tekst bij hoort, bijvoorbeeld zijn dochter. Het wisselt hoe daar gebruik van gemaakt wordt. Daarvan hopen we dat dat interessant is om naar te kijken. Oorspronkelijk was er ook nog het idee om teksten van Lear zelf of van de andere personages op band te zetten. Maar moest ik dat dan zelf inspreken of lieten we dat andere mensen doen? Uiteindelijk is dat allemaal vervangen door het idee van één figuur die alles live op de vloer doet. Wél is er een heel geluidsdecor , met niet alleen muziek, maar ook bijvoorbeeld hondengeblaf en helicoptergeluiden. Daarvoor hebben we de hulp ingeroepen van La Boutique Fantastique.”
Verfspat
Een opvallende inspiratiebron voor het visuele aspect van de voorstelling, was het werk van de Engelse kunstschilder Francis Bacon. Hubert Fermin vertelt op welke manier deze rauwe, dynamische schilderijen hem inspireerden: „Samen met Çanci ben ik naar het Haags Gemeentemuseum geweest om Bacons werk te bekijken. Dat is toch heel wat anders dan het bekijken van een reproductieboek. In die schilderijen, daar zie je gekke vervormingen. Eenzame figuren in de ruimte, opeens loopt een gezicht uit in een verfspat. Dat geeft een enorme worsteling aan. De figuren zijn altijd alleen en vervormd in een ruimte aanwezig. Dat vind ik heel mooi werk. Nu heb ik niet geprobeerd om zijn schilderijen na te doen, maar een aantal poses en houdingen en doorgevoerde gebaren, hebben voor Çanci en mij te maken met het werk van Bacon.” Afgaande op Fermins uitleg lijkt het toneelbeeld verder uiterst sober van opzet. „Het is in de Appelloods, een hele grote langwerpige, rechthoekige ruimte. Het publiek zit aan één van de lange zijden, dus je hebt een heel breed speelvlak. De loods zelf is eigenlijk het decor. Heel basaal, met een paar grote effecten. Hoewel we de repetities zijn begonnen met kronen, zwaarden enzo, echt van die spullen die passen bij een Lear-vertolking. We doen ook niet of we ergens anders zijn dan in die loods.”
Zo’n klassieker een twist meegeven, waardoor een extra vervreemding ontstaat, past goed in de huidige koers van Toneelgroep de Appel. Hubert Fermin: „Aus Greidanus, onze artistiek leider, is niet meer zo geïnteresseerd in het spelen van de klassieken zonder meer. Hij wil er eigenlijk steeds iets mee doen, zoals bij ‘Tantalus’ en ‘Odysseus’. Als hij ooit weer met stukken van Shakespeare werkt, wil hij dat ook zo aanpakken. In die lijn past deze voorstelling goed: we spelen niet Lear, maar een man tegenover Lear.”
website TheaterCentraal