Cape Fear 1

When the wind blows

When the wind blows... war is at hand...

War at handBriggs schreef When the wind blows in 1984. Vijf jaar later werd de Koude Oorlog definitief afgesloten door de val van de Berlijnse Muur (1989) en nog eens twee jaar later werd de Sovjet Unie (U.S.S.R.) ontmanteld (1991). Michael Gorbatsjov is de Russische leider die hierin een belangrijke rol heeft gespeeld met zijn politiek van Glasnost (‘openheid') en Perestrojka (‘herstructurering'). De jaren tachtig waren echter begonnen met het aanscherpen van de atoomwapenwedloop. Onder invloed van Ronald Reagan besloot de N.A.V.O. om in West-Europa Amerikaanse Pershins- en kuisraketten te plaatsen. De Russen begonnen gelijktijdig met een grootscheepse modernisering van hun SS-20 raketten. Op 29 oktober 1983 demonstreerden meer dan een half miljoen mensen in Den Haag tegen de plaatsing van deze raketten. Toen Gorbatsjov in 1985 aan de macht kwam, maakte hij vrijwel onmiddellijk zijn plannen voor een drastische wapenreductie bekend. Hij kreeg hiervoor de Nobelprijs voor de Vrede in 1990. Door te bezuinigen op defensie wilde Gorbatsjov geld vrijmaken voor de Perestrojka, de economische hervorming van de Sovjet Unie. Reagan ging gretig op Gorbatsjov's voorstellen in en in 1987 tekenden beide leiders in Washington het INF-verdrag (Intermediate Nuclear Forces). Een akkoord over de beperking van het aantal kernraketten voor middellange afstand in Europa.

Deze periode luidde het einde van de Koude Oorlog in. Die was begonnen met de Sovjet-Russische blokkade van Berlijn tijdens de zomer van 1948. Berlijn was niet de enige plaats waar Russen en Amerikanen na de Tweede Wereldoorlog tegenover elkaar kwamen te staan. Dit gebeurde ook in Korea. Toen beide grootmachten zich terugtrokken viel Noord-Korea het Zuiden binnen. De Koreaanse Oorlog was een feit (1950). Dat deze conventionele schermutselingen en grensconflicten over invloedsferen tussen de twee wereldmachten niet uitgroeide tot een Derde Wereldoorlog, danken we misschien wel aan het bestaan van atoomwapens. Toch heeft het weinig gescheeld. President Truman, die in 1945 de beslissing had genomen om op Hiroshima en Nagasaki een atoombom te laten vallen, liet tijdens de Koreaanse oorlog doorschemeren dat hij het gebruik van atoombommen niet schuwde. Truman is ook de president die begin jaren vijftig de communistenjacht in de Verenigde Staten opende (Mc Carthy Hearings) waar onder meer Oppenheimer (één van de vaders van de Amerikaanse atoombom) wegens zijn linkse sympathieën in ongenade viel. En er was de Cuba crisis in 1962. Ook toen heeft het niet veel gescheeld. De Russische leider Chroesjtsjov was op Cuba een raketbasis aan het bouwen en vast van plan die te voorzien van kernwapens. Volgens sommige bronnen waren die zelfs al op Cuba aanwezig. De Amerikanen waren dat jaar trouwens bezig met het plaatsen van raketten in Griekenland en Turkije. Op het crisisberaad van het Pentagon adviseerde de Amerikaanse legerleiding om onmiddellijk over te gaan tot de invasie van Cuba. Kennedy vreesde echter dat dit tot een algehele atoomoorlog zou leiden en koos voor een zeeblokkade van Cuba. Kennedy hield een televisietoespraak (23 oktober 1962) waarin hij dreigde met een totale vergelding als er ook maar één raket op de Verenigde Staten  werd afgevuurd. Fidel Castro ging over tot algehele mobilisatie van het leger en de Sovjet Unie stuurde nieuwe schepen met wapens (volgens de C.I.A. raketten) aan boord naar Cuba. Op 26 oktober ontvangt Kennedy een telex van Chroestsjov waarin hij aankondigt dat de Sovjet Unie het aanbod van de Verenigde Staten. om af te zien van een invasie van Cuba in ruil voor de verwijdering van de raketten op Cuba, aanvaard. Een dag later ontvangt Kennedy een tweede telex uit Rusland met nieuwe eisen: de Verenigde Staten moet zijn raketten uit Turkije verwijderen. Maar op dezelfde dag antwoordt Kennedy positief op de eerste telex (hij doet alsof hij de tweede niet ontvangen heeft). Op 28 oktober ontvangt Kennedy het bericht dat Chroestsjov akkoord gaat. De crisis is voorbij.

Sinds die jaren hielden de Verenigde Staten en de Sovjet Unie niet op tegen elkaar te bluffen over hun kernwapenbezit, met het ontwikkelen van nieuwe (steeds zwaardere en ook tactische) kernwapens en met het uitvoeren van kernproeven. Een schijngevecht dat doet denken aan het bijna rituele gevecht tussen twee hertenbokken om een wijfje. Alleen was de inzet hier niet een wijfje maar wereldmacht en ideologie (kapitalisme versus communisme). Aan de ontwikkeling van deze wapens werden miljarden dollars besteed. Niet alleen in de Verenigde Staten en de Sovjet Unie, maar ook in Groot Brittannië, Frankrijk, Israël, Noord-Korea en recentelijk ook in Iran. En die wapens werden voor het overgrote deel betaald met belastinggeld. Om het volk te overtuigen van het belang van de aankoop van deze wapens, werd er tijdens de Koude Oorlog, via de media, een vijandsbeeld gecreëerd: het Rode Gevaar.

Wie nu dacht dat deze wapenwedloop na het einde van de Koude Oorlog een stille dood zou sterven, kwam bedrogen uit. Mede dankzij de presidentiële dynastie van de familie Bush stak al vlug een nieuw vijandsbeeld de kop op: de extremistische Islam. Tussenstation was het door de Amerikanen zelf gesteunde monstre sacré Saddam Hoessein, leider van Irak die massa's massavernietigingswapens aan het fabriceren was. Ondertussen zijn we twee Golfoorlogen verder waarin o.a. gebruik werd gemaakt van met radio actief uranium verrijkte wapens. Ook in de oorlog in ex-Joegoslavië werden mensen met verrijkt uranium beschoten. De terroristische aanslag op de Twin Towers in New York zorgde voor een stroomversnelling in de vorming van het nieuwe vijandsbeeld: de terroristische fundamentalistische moslim. We zijn ondertussen bijna tien jaar verder. De verrechtsing van Europa gaat onverminderd door. De Islam is de bekritiseerde ‘ideologie' nummer één. Sommige spreken over een ‘clash of civilisations' (Samuel Huntington, 1996) en ‘de Islamisering van West-Europa' (Pim Fortuyn, De Islamisering van onze cultuur, 1997). Het lijkt wel alsof er een nieuwe propaganda machine is opgestaan die ons moet overtuigen dat ons belastinggeld goed besteed is aan nieuwe oorlogen tegen een nieuw kwaad. Men spreek niet meer van het Rode Gevaar maar van ‘de as van het kwaad' (volgens George Bush). In november 2010 beslist de N.A.V.O. top in Lissabon om, in samenwerking met Rusland, een anti-raketschild te plaatsen in Europa gericht tegen raketten van o.a. Iran.

Alain Pringels, dramaturg Toneelgroep de Appel

Bronnen
Karl Popper, Lesson of this century, Routledge, 1997
Slavoj Zizek, In defense of los causes, verso, 2009
André Fontaine, Het Rode Gevaar, Knack/Radio 1, 2007

Beeld

 

| Meer